Łysienie androgenowe – wybrane substancje roślinne, witaminy, mikroelementy oraz proteoglikany wykorzystywane w terapii choroby

Łysienie androgenowe (ang. androgenetic alopecia – AGA) stanowi najczęstszą przyczynę utraty włosów zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Częstość występowania AGA jest różna w zależności od płci, wieku czy rasy pacjentów. Generalnie przyjmuje się, iż choroba występuje u 3–6% kobiet w wieku poniżej 30 lat i aż u 30–40% kobiet w wieku pomenopauzalnym oraz u co najmniej 50% mężczyzn poniżej 50. roku życia. Natomiast w grupie starszych chorych AGA jest stwierdzana aż u blisko 57% kobiet i 73,5% mężczyzn (w wieku co najmniej 80 lat). Najczęściej chorują osoby rasy kaukaskiej, następnie Azjaci i Afroamerykanie, a dopiero w dalszej kolejności populacje rdzennych Amerykanów i Eskimosów [1–3]. 
Łysienie androgenowe (AGA) występuje na skutek zaburzenia równowagi hormonalnej, kiedy to pod wpływem androgenów – 5-alfa-dihydrotestosteronu (DHT) – dochodzi do miniaturyzacji mieszków włosowych w okolicach androgenozależnych u osób predysponowanych genetycznie [4]. Jednak zaledwie u blisko 30% kobiet z AGA stwierdza się laboratoryjne wykładniki hiperandrogenizmu, co tłumaczy się nieprawidłową reakcją mieszka włosowego na prawidłowe stężenia androgenów u pacjentek z predyspozycją genetyczną [1]. W przebiegu choroby dochodzi również do skrócenia fazy anagenu i wydłużenia fazy telogenu, co prowadzi do wypadania włosów. Kolejną przyczyną wypadania włosów w AGA może być niedostateczne ukrwienie skóry głowy, co wiąże się z ograniczeniem dopływu tlenu i składników odżywczych do skóry głowy. 
Diagnostyka różnicowa łysienia androgenowego obejmuje inne zaburzenia związane z wypadaniem włosów, takie jak łysienie plackowate, łysienie anagenowe, łysienie telogenowe, łysienie w przebiegu chorób metabolicznych lub zakaźnych (czego przykładem jest kiła lub COVID-19) [3].
Ostatnio analizuje się związek łysienia androgenowego z zespołem metabolicznym (MetS) i w wielu badaniach potwierdzono zależność oraz powiązanie choroby z innymi schorzeniami metabolicznymi, w tym chorobą wieńcową, zespołem policystycznych jajników i zespołem Cushinga, a także z drugiej strony z kilkoma niedoborami żywieniowymi. Wyżej wymienione obserwacje wskazują na zasadność badań przesiewowych w kierunku zespołu metabolicznego i czynników ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z łysieniem androgenowym [5]. 
Zwrócono również uwagę na wpływ hormonu stresu (kortyzolu), który oddziałuje na przebieg cyklu włosowego mieszków włosowych. Wykazano, że wysoki poziom kortyzolu o mniej więcej 40% zmniejsza syntezę ważnych elementów skóry, czyli kwasu hialuronowego i proteoglikanów, a także przyspiesza ich degradację. W wyniku tego powiązania ustalono korelacje, które stanowią podstawę dla nowych metod leczenia zaburzeń wzrostu włosów związanych ze stresem. Wśród różnych metod i substancji leczniczych doustna suplementacja specyficznym, biodostępnym proteoglikanem wyróżnia się jako obiecująca nowa metoda wsparcia [6].    
Jak wiadomo, zaburzenia włosów mogą znacząco wpływać na samopoczucie i jakość życia. Wykazano, iż łysienie androgenowe również znacząco pogarsza jakość życia chorujących osób, w szczególności kobiet, ponieważ objawia się u nich najczęściej rozlanym przerzedzeniem włosów w okolicy czołowo-ciemieniowej, co jest zauważalne przez pacjentki i ich otoczenie. Przeprowadzono różne badania oceniające wpływ utraty włosów na stan psychiczny pacjentek. Jednym z przykładów jest analiza wpływu łysienia obserwowanego podczas chemioterapii u pacjentek chorujących na raka piersi. Wykazała ona, że łysienie anagenowe jest dla badanych chorych „psychologicznie trudniejsze niż utrata piersi” [7].
Rokowanie w przypadku łysienia androgenowego jest wysoce zindywidualizowane, a wyniki różnią się między leczonymi pacjentami. Ma na to wpływ wiele czynników, np. wczesny początek łysienia, płeć, wywiad rodzinny, wybór terapii, jej przestrzeganie oraz czynniki związane ze stylem życia. Wykazano również, iż wczesne rozpoczęcie terapii i prawidłowe jej prowadzenie pomagają w ograniczeniu postępu choroby i potencjalnie prowadzą do lepszych wyników leczenia [3].
Celem terapii AGA jest przywrócenie lub utrzymanie widocznej gęstości włosów poprzez stosowanie bezpiecznych i skutecznych metod wpływających na wydłużenie anagenu, opóźnianie katagenu i ostatecznie zapobieganie lub odwracanie miniaturyzacji mieszków włosowych. Jak wiadomo, w leczeniu powszechnie stosuje się konwencjonalne leki, takie jak minoksydyl i finasteryd [8, 9]. Jedynym lekiem zarejestrowanym w Polsce do leczenia łysienia androgenowego u kobiet jest minoksydyl w dwu- lub pięcioprocentowych preparatach do stosowania miejscowego. Leki te wymagają co najmniej od czterech do sześciu miesięcy konsekwentnego stosowania, zanim zostanie zauważona poprawa kliniczna. Aby utrzymać osiągnięte efekty kuracji, konieczna jest również terapia ciągła, ponieważ po zaprzestaniu regularnego stosowania minoksydylu szybkość odrostu i wypadania włosów powraca do stanu sprzed kuracji. Ciągły wymóg utrzymania regularnego przestrzegania zaleceń lekarskich może stanowić dla wielu osób duże wyzwanie [10–12]. 
Leczenie AGA u kobiet innymi lekami, takimi jak finasteryd, octan cyproteronu, spironolakton, flutamid czy analogi prostaglandyn, to...